Γράφει η Νία Φώη
Πριν 6 χρόνια έγινε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1ο Παγκόσμιο Φιλοσοφικό Συνέδριο με θέμα την Ηθική και την Πολιτική, και είχα την τύχη να πάρω συνέντευξη από τους μεγαλύτερους φιλόσοφους της εποχής που ήρθαν στην Ελλάδα αναζητώντας λύσεις για την σύγχρονη πραγματικότητα.
Πριν λίγες μέρες και με αφορμή ένα Συμπόσιο που θα γίνει στην περιοχή μας, ο συμπολίτης μας, Δημήτρης Παππάς μου συζήτησε αυτές τις λέξεις, και για άλλη μια φορά πλημμύρισα της σκέψεις μου…
Εάν η ηθική είναι η απαρχή ενός πολιτισμού, τότε θα θεωρούσαμε δεδομένη την ηθική στην πολιτική σκέψη μιας κοινωνίας. Μα η πραγματικότητα μας φέρνει αντιμέτωπους με την αντίθεση των 2 αυτών λέξεων, και με την αναζήτηση μιας αλήθειας που μάλλον κρύβουν για άλλη μια φορά τα αρχαία κείμενα των προγονών μας. Το να κατέχει κανείς φιλοσοφική σκέψη σημαίνει ενδεχομένως ότι μπορεί και να είναι πολιτικό ον, ένας ενεργός πολίτης που πράττει με βάση τη φιλοσοφία της ζωής που έχει, και την ηθική του. Μιλάμε για μια απελπισμένη αλλαγή που έχουμε ανάγκη στη χώρα μας… αλλά δεν μιλάμε για τη διαδικασία αυτής της αλλαγής. Εάν δεν είναι θέμα ηθικής η ποιότητα ζωής ενός πολίτη, εάν δεν είναι θέμα ηθικής η αξιοπρεπής εργασία του σε μια κοινωνία, η παιδεία και η σταδιακή πρόοδος του πολιτισμού …τότε τι είναι; Μια αξία ξεχασμένη σε μια λέξη; Διανύουμε ένα πολιτικό ταξίδι στη χώρα μας, απόλυτης ξεχαρβαλωμένης πολιτικής ηθικής. Οι αποφάσεις, οι συζητήσεις και οι πράξεις των πολιτικών αλλά και των πολιτών τείνουν να θυμίζουν μεσαίωνα σε μια χώρα που δημιούργησε την έννοια του ίδιου του πολιτισμού. Η οποιαδήποτε μεταμόρφωση του Κράτους, της κοινωνίας αλλά και της «πολιτικής» που χρησιμοποιούμε για να φτάσουμε ένα στόχο …είναι απόλυτα εξαρτημένη από την ηθική μας αντίληψη. Μελετώντας τους προγόνους μας, δίνουμε την δυνατότητα στον εαυτό μας να διευρύνει όχι μόνο την αντίληψη μας, αλλά κατ’ επέκταση και τις πολιτικές μας πράξεις. Γιατί καλούμαστε τώρα, περισσότερο από ποτέ, να πράξουμε …με μια φιλοσοφία ομαδική, συλλογική και δυναμική. Αυτή η αποφασιστικότητα μπορεί να έρθει όταν η σκέψη μας γίνει βίωμα και η θεωρία μας γίνει πράξη. Τι είναι «δίκαιο» ηθικά; Και πόσο σημαντική είναι η δικαιοσύνη στους καιρούς μας; Κάτι υποκειμενικό και συνάμα βαθιά αντικειμενικό με βάση τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Με πιο απλά λόγια η πράξη της αδιαφορίας μας να ασχοληθούμε με τα «κοινά» της πόλης, της περιοχής και της πατρίδας μας μέσα στα τελευταία χρόνια …ίσως και να κουβαλάει μια ευθύνη μεγαλύτερη από ότι φανταζόμαστε. Έλεγχος και εξουσία υπάρχουν εκεί που ο λαός το επιτρέπει …συνειδητά ή υποσυνείδητα. Και η Ελλάδα μας έχει χάσει κάθε έλεγχο και η εξουσία μόνο ρόλο πολιτικά ηθικό δεν έχει. Η σταδιακή μας απομάκρυνση από αυτά που μας οργανώνουν και μας ορίζουν σαν πολιτισμό θέτει το δυνατό ερώτημα του βάθους της παιδείας μας, της κριτικής μας σκέψης και της συλλογικής μας συνείδησης. Ξεκινώντας την πορεία μας προς την ανακάλυψη της δικής μας φιλοσοφίας μέσα από την ίδια την ιστορία μας, φτάνουμε να κατανοήσουμε την συλλογική φιλοσοφία μιας κουλτούρας, και αυτό μπορεί να μας απελευθερώσει εγκεφαλικά και να δημιουργήσει απαντήσεις και λύσεις σε ερωτήματα και δυσκολίες που τώρα μας φαίνονται ανυπέρβλητα. Η πιο ουσιώδεις επανάσταση είναι αυτή της σκέψης, της μόρφωσης, της παιδείας και του πολιτισμού, ένα όπλο εφόδιο που έχει αποδείξει την αντίσταση του στα διαχρονικά «ανήθικα» θέματα της κάθε εποχής. Σήμερα, λοιπόν, μιλάμε για μεταμόρφωση εσωτερική, για ηθική συλλογική και για πολιτική που εξυπηρετεί τον ίδιο τον πολίτη και όχι κανένα οργανωμένο σύστημα. Μέσα σε όλες αυτές τις λέξεις έρχεται και προστίθεται η ειλικρίνεια …με την έννοια της συνειδητοποίησης της δικής μας ηθικής απέναντι στην κοινωνία που ζούμε μέσα από τις πράξεις μας. Πόσο αλήθεια και «τσαγανό» χρειάζεται κανείς για να αναζητήσει και μετέπειτα να αντιληφθεί τη δική του προσωπική κατάθεση στο σύνολο; Σε ένα σύνολο που εύκολα κρίνουμε και θυμώνουμε; Μήπως βρισκόμαστε όλοι λίγο έξω πια από το χορό; Μήπως για να χορέψουμε μπορούμε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να ξαναβρεί τις αξίες, τις αρχές, τις σοφίες και το σκιαγράφημα τον προηγούμενων γενεών; Δεν υπάρχουν επίπεδα μορφωτικά που να εμποδίζουν, ούτε τίτλοι που να δίνουν προβάδισμα σε κανέναν. Μπροστά στην ηθική, την πολιτική και την πρακτική φιλοσοφία είμαστε όλοι μαζί. Γιατί κάπου εκεί βρίσκετε και το κοινό μας σημείο. Ας μην χάνουμε τις ελπίδες μας πιστεύοντας σε μακάρια σενάρια καταστροφής, αλλά ας δώσουμε ένα βήμα στη γνώση, την επικοινωνία μεταξύ μας και την κριτική σκέψη και πράξη. Ας αφήσουμε τις εγωιστικές προτεραιότητες σε δεύτερη μοίρα δίνοντας προβάδισμα στην συλλογικότητα της πράξης, ίσως έτσι τελικά να βγούμε όλοι κερδισμένοι. Λέξεις …για σκέψεις …έννοιες …εικόνες…
