Επιμελήθηκε η: Ροδάνθη Τζωρτζάκη, Δικηγόρος, LL.M

 Ο Οδυσσέας σε έναν εκ των συνταξιδιωτών του, στη στάση του επί σκηνής φέτος το καλοκαίρι στην Επίδαυρο προτού συνεχίσει το μακρύ ταξίδι του για την Ιθάκη1 είπε: «Αν δεν ήσουν τόσο ανυπόμονος δεν θα ήσουν τόσο βραδύνους».

  
Η έλλειψη ψυχραιμίας στη ζωή, ιδίως δε όταν εξαιτίας ενός μεγάλου τρομαχτικού τέρατος που βρέθηκε στον δρόμο σου κινδυνεύεις να χάσεις την ίδια σου την ύπαρξη στον ουρανίσκο ενός Κύκλωπα, φανταστικού ή πραγματικού, σε καθηλώνει και σε περιορίζει στην απλή αποδοχή του φρικτού βέβαιου τέλους σου. Αφήνεσαι να γίνεις φαγητό του τέρατος, ξεχνώντας ότι και εσύ όπως και ο Οδυσσέας έχεις ένα μυαλό, που όμως εσύ, σε αντίθεση με τον Οδυσσέα, επιλέγεις να μην χρησιμοποιήσεις, σπρώχνοντάς το στην άκρη γιατί εκείνα τα κρίσιμα δευτερόλεπτα που κρίνεται η ζωή σου διαλέγεις τον Φόβο περισσότερο από τη Λογική.
Ο Ολοκληρωτισμός σαν ιδεολογία, είτε όταν ευαγγελίζεται μία αταξική κοινωνία απαλλαγμένη από ιεραρχίες, είτε όταν οραματίζεται την εξουσία των φυλετικώς ανώτερων, ως κύριο μέσο πολιτικής δράσης του χρησιμοποιεί την κινητοποιήση των μαζών βρυχόμενος προς αυτές: «Ιδού ο Φόβος». Όπου φόβος, ας τοποθετήσουμε προς χάριν ευκολίας: «ο Άλλος. Ο Διαφορετικός. Ο Επικίνδυνος για Εμάς Άλλος Άνθρωπος». Ο Ολοκληρωτισμός αν ήταν Κύκλωπας θα έλεγε, σπεύδοντας σε βοήθεια ημών των ταπεινών ανθρώπων: «Ελάτε στην σπηλιά μου γιατί έχω εδώ φαγητό για όλους και ζέστη τον χειμώνα με το πολύ το κρύο. Θα πρέπει μόνον να μου κάνετε κάποιες δουλειές. Και να μην βλέπετε το ένα μου μάτι. Θέλω να με νιώθετε σαν εσάς. Ολόκληρο».
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος άφησε παρακαταθήκη στην ζώσα ανθρωπότητα 55.500.000 νεκρούς και απέδειξε ότι ο καρναβαλισμός και ο κανιβαλισμός  φοβισμένων ανθρώπων εκφράζεται πάντοτε σχηματίζοντας τέλεια οργανωμένες παρατάξεις, ταγμένες μέχρι τέλους στην επιδίωξη της επιβίωσής τους. Δυστυχώς η ποθητή από όλους επιβίωση τέτοιων ομάδων,  εκ του αποτελέσματος, όχι απλά δεν επιτυγχάνεται αλλά, αντιθέτως και παρά τον αρχικό σχεδιασμό, οδηγεί στον αφανισμό όχι μόνον  του Στόχου, του Διαφορετικού, του Άλλου, αλλά και του φοβισμένου Θηρευτή, του Όμοιου του Δικού Μας. Δεν θα ήμασταν ρεαλιστές εάν εκ των ανωτέρω ειρηθέντων μας έμενε στο μυαλό η ιδέα ότι ο Χίτλερ, ο Στάλιν, ο Φράνκο και ο Μάο ως μεγάλοι παράφρονες Θηρευτές συμπαρέσυραν στην τρέλα κάποια εκατομμύρια υπνωτισμένους ανθρώπους να αλληλοσφαχτούν στην σπηλιά του Κύκλωπα.
Ο Κύκλωπας, και το Τέλμα που αυτός συμβολίζει στην σημειολογία του Ομήρου, ήταν τότε, πριν και κατά την διάρκεια του 2ου Μεγάλου Πολέμου, υπαρκτός και όχι φαντασιακός. Πραγματικός και όχι πλασματικός κίνδυνος. Ήταν η φτώχεια που αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι, κυρίως δε οι Γερμανοί μετά το πέρας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1918, η εκβιομηχάνιση της κοινωνίας που σιγά-σιγά άφηνε πίσω της άλλους παραδοσιακούς και μακρόχρονους τρόπους παραγωγής και γεννούσε φόβο για το αύριο των εργατών, με κορύφωση τον τρόμο που δημιούργησε το Παγκόσμιο Οικονομικό Κραχ του 1929.
Για τους λόγους αυτούς οι ρεαλιστές ιστορικοί αναλυτές2 επιμένουν δικαιολογημένα, κατά την γράφουσα, ότι «είτε μας αρέσει είτε όχι, και ο φασισμός και ο κομμουνισμός συνιστούσαν πραγματικές προσπάθειες να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα της μαζικής πολιτικής και της κοινωνικής τάξης πραγμάτων».          
Η εσωτερική αντίφαση του Ολοκληρωτισμού ως ιδεολογία που προκάλεσε εν τέλει την απώλεια τόσων εκατομμυρίων ζωών συνίσταται στο ότι αυτός χρησιμοποιεί ως μέσο επίτευξης του στόχου του την λογική της βίας, πλέοντας στα κύματα του  σκοπού που αγιάζει τα μέσα, προκειμένου να επιτύχει τον χωρίς καμία λογική σκοπό του: Την επιβίωση ενός μόνον τύπου ανθρώπου. Του ανθρώπου που αποκηρύσσει την ατομική ελευθερία του, επιλέγει να ετεροκαθορίζεται και γίνεται ο Κανένας προκείμενου να μην καταλήξει στο στομάχι του Κύκλωπα, του Άλλου αλλά και του ίδιου του του εαυτού.
Η   τέχνη του ζην πολιτικώς μέσα στα πλαίσια μίας δημοκρατικής κοινωνίας δεν μας υπόσχεται το τέλος της Ιστορίας και των ανθρώπινων δεινών και σίγουρα δεν μας εξασφαλίζει την επιβίωση στην ζεστή σπηλιά υπό την προστασία του συμπαθούς μονόφθαλμου τέρατος. Αντίθετα, μας γεμίζει ελπίδα ότι εάν καταφέρουμε τώρα ή κάποτε να βγούμε μαζί από αυτήν ζωντανοί, θα βρεθούμε ελεύθεροι εκεί έξω κάτω από τον ήλιο και τα βουνά και δίπλα στην θάλασσα του Καθένα.

[1] Από το έργο «Κύκλωψ» του Ευριππίδη σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου, Αύγουστος 2013, Επίδαυρος, σε παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου

[2] Mark Mazower, Σκοτεινή  Ήπειρος, ο Ευρωπαικός Εικοστός Αιώνας, εκδ. Αλεξάνδρεια 2001, 2013

Προηγούμενο άρθροΠρώτη «διάκριση» στις διακρίσεις
Επόμενο άρθροΛεφτά υπάρχουν…