Γράφει η ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ ΕΥΘΥΜΙΑ
ΚΛΙΝ.ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ-ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ
ΨΥΧ\ΤΡΙΚΗ ΚΟΙΝ.ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΣ-ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣ
Εδώ και καιρό, με αφορμή κυρίως κοινωνικές συζητήσεις, άρχισα να προβληματίζομαι και σιγά σιγά να διαπιστώνω ότι πολλοί από τους συνομιλητές μου, που δεν ανήκουν στο χώρο της ψυχικής υγείας, χρησιμοποιούν την λέξη «Ψυχανάλυση», δίνοντας την εντύπωση ότι καταλαβαίνουν τη σημασία της.
Ωστόσο, αυτό που ουσιαστικά ονομάζεται ψυχανάλυση (δηλ. η μέθοδος που καταρχήν εγκαινίασε ο Φρόυντ, σύμφωνα με την οποία τα ψυχικά συμπλέγματα συμπτωμάτων ανάγονται σε ορισμένες απωθημένες ορμικές διεργασίες), τους είναι συνήθως άγνωστο.
Στην πραγματικότητα φαίνεται ότι η λαϊκή αντίληψη για την ψυχανάλυση, συγχέεται ή καλύτερα ταυτίζεται ευρύτερα με την έννοια της ψυχοθεραπείας, ανεξάρτητα με την θεωρητική προσέγγιση και τις πρακτικές της.
Έτσι θεώρησα ότι θα ήταν μάλλον χρήσιμο για όσους ενδιαφέρονται για το συγκεκριμένο θέμα, κάποια πράγματα να ξεκαθαριστούν, τουλάχιστον σ’ ένα πρώτο επίπεδο.
Ελπίζοντας ότι η προσπάθειά μου ν’ αναφερθώ με απλά λόγια σε μια διαδικασία τόσο σημαντική όσο και πολύπλοκη, θ’ αποφύγει τις παρερμηνείες και ίσως τις λανθασμένες διατυπώσεις. Έτσι σκέφτηκα να ξεκινήσω με ένα ορισμό της «ψυχοθεραπείας», έτσι όπως αποδόθηκε από τον θεωρητικό Wol Berg (1988), θεωρώντας ότι είναι ικανοποιητικά κατανοητός και εννοιολογικά συνεκτικός, παρότι κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί ποικίλοι ορισμοί και περιγραφές αυτής της διαδικασίας.
«Η ψυχοθεραπεία είναι η θεραπεία με ψυχολογικά μέσα, των προβλημάτων συναισθηματικής φύσεως, κατά την οποία ένα εκπαιδευμένο άτομο δημιουργεί σκόπιμα μια επαγγελματική σχέση με τον ασθενή πελάτη με σκοπό:
1.Την αφαίρεση, μετατροπή ή επιβράδυνση της εξέλιξης υπαρχόντων ψυχικών συμπτωμάτων.
2.Την μεταβολή διαταραγμένων διαδικασιών συμπεριφοράς.
3.Την προαγωγή θετικής ανάπτυξης και εξέλιξης της προσωπικότητας.»
Πρόκειται λοιπόν για ένα συνεχώς αναπτυσσόμενο κλάδο της εφαρμοσμένης ψυχολογίας, εφόσον η θεωρία και οι εφαρμογές της ψυχοθεραπείας λαμβάνουν υπόψη τα επιστημονικά επιτεύγματα στους χώρους της νευροψυχολογίας, της ψυχοφυσιολογίας, της γνωστικής ψυχολογίας, της ψυχιατρικής, της φαρμακολογίας και άλλων επιστημών.
Παρ’ ότι ήδη από το 1952 (EYSENK) αμφισβητήθηκε η χρησιμότητα και αποτελεσματικότητά της, η ψυχοθεραπεία αποτέλεσε ένα καινούργιο πόλο στον τομέα της ψυχικής υγείας καταδείχνοντας ερευνητικά ότι αποτελεί μια έγκυρη και αποτελεσματική πρακτική για την αντιμετώπιση ψυχολογικών προβλημάτων.
Ενώ πολλές φορές εξακολουθεί να θεωρείται εναλλακτική ή συμπληρωματική της ψυχιατρικής-φαρμακολογικής αντιμετώπισης και όχι άστοχα σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο ενδείκνυται ολοένα και περισσότερο ως αυτοτελής θεραπευτική παρέμβαση για μια ποικιλία ψυχολογικών δυσκολιών και καταστάσεων που ταλαιπωρούν μεγάλο αριθμό αρκετά λειτουργικών και κοινωνικά ενταγμένων κατά τ’ άλλα και παραγωγικών ατόμων.
Σε ένα σχετικά πρόσφατο άρθρο του Σ. Βασάκου, ψυχίατρου, δημοσιευμένο στο περιοδικό του ΨΝΑ Τετράδια Ψυχιατρικής με θέμα «Ψυχοθεραπείες και πλαστικότητα του εγκεφάλου» επιβεβαιώνεται με ερευνητικά δεδομένα η σημαντικότητα και αποδοτικότητα των ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων αλλά και της φαρμακευτικής αγωγής για ορισμένες περιπτώσεις ασθενών, με αναλογίες ποσοστών, προκειμένου να εξασφαλίζεται η ψυχική υγεία και η ποιότητα ζωής τους.
Πολλές είναι και αρκετά διαφορετικές σε επίπεδο θεωρίας και παρέμβασης, οι ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, ωστόσο αναγνωρίζονται συγκεκριμένες μεταβλητές που είναι, θα λέγαμε, «κοινές» σε όλες σχεδόν τις μορφές αυτής της διαδικασίας, προκειμένου το θεραπευτικό αποτέλεσμα να είναι γόνιμο.
Από αυτές, κάποιες έχουν σχέση με τον ψυχοθεραπευτή και τα χαρακτηριστικά του, άλλες με τον ασθενή-πελάτη (προσωπικότητα, συναισθηματική έκφραση, κίνητρα για αλλαγή, ετοιμότητα κ.α.) και βέβαια κάποιες με αυτή καθαυτή την θεραπευτική διεργασία (τεχνικές, θεραπευτική σχέση κ.α.).
Κάθε ψυχοθεραπευτική προσέγγιση προσφέρει ένα γνωστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ερμηνεύεται και γίνεται κατανοητή, τόσο η συμπεριφορά του θεραπευόμενου, όσο και αυτή του περιβάλλοντός του.
Με άλλα λόγια, κάθε μορφή ψυχοθεραπείας βασίζεται σε μια συγκεκριμένη θεωρία για την ανθρώπινη φύση, για την προσωπικότητα και για την ψυχοπαθολογία. Κάθε ψυχοθεραπευτικός λόγος οφείλει να είναι λόγος σφαιρικός που θα εμπεριέχει επιστημονικές και ανθρώπινες παραμέτρους κι όχι μια στείρα υπόθεση σχεδιασμού κατασκευασμένη μέσα στο χώρο ενός γραφείου…
«Ο άνθρωπος γίνεται πράγματι ελεύθερος, όταν με κάποιους τρόπους αποκτήσει επίγνωση της ελευθερίας του, όταν την καλλιεργήσει μέσα από την αυτογνωσία, την αυτοανάλυση και τον αυτοέλεγχο» (Καλαντζή Αζίζη, 1989).
Η ψυχοθεραπεία, λοιπόν, από όποια θεωρητική σχολή κι αν εκφράζεται, έρχεται να απαντήσει σε αυτή την ανθρώπινη ανάγκη με διαφορετικούς τρόπους, κώδικες ή αλλιώς οπτικές.
Για παράδειγμα μερικές από τις σχολές ψυχοθεραπείας είναι η ψυχοδυναμική, η συμπεριφοριστική, η συστημική, η πελατοκεντρική, η υπαρξιστική κ.α., και έχουν εφαρμογή και στην ομαδική διεργασία.
Νομίζω ότι θα χρειαζόταν πολύς χρόνος για να περιγραφεί επαρκώς το θεωρητικό περιεχόμενο κάθε προσέγγισης και πάλι θα ήταν ατελής περιγραφή με δεδομένο ότι το βίωμα είναι μια εμπειρία αναντικατάστατη.
Άλλωστε ο στόχος της δικής μου πρωτοβουλίας δεν είναι διδακτικός, αλλά στόχος ενημέρωσης και γιατί όχι ευαισθητοποίησης, ώστε αυτός ο τομέας ψυχικής βοήθειας να εξελιχθεί σε μια περισσότερο κοινωνικά αποδεκτή και αποστιγματισμένη διαδικασία στην οποία έχουν δικαίωμα όλοι όσοι το επιθυμούν, το βιώνουν ως ανάγκη και ως αίτημα για προσωπική αλλαγή και ανέλιξη.
«Ω, κρίμα αλήθεια οι άνθρωποι με τους Θεούς να τάχουν,
γιατί θαρρούν πως από μας οι συμφορές τους βρίσκουν,
ενώ παθαίνουν μόνοι τους……………………………..
χωρίς να φταίει η μοίρα τους…………………………..»
Ομήρου Οδύσσεια (28-44)
(Μετάφραση Σιδέρη 1986)
