του Ηλία Νικολόπουλου*

Είναι κοινή διαπίστωση ότι η λειτουργία σήμερα του πολιτικού συστήματος  της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στη χώρα μας  χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι η  Βουλή που ελέγχεται απόλυτα από τη κυβέρνηση αντί να την ελέγχει ,όπως θα έπρεπε  σύμφωνα με τη καθιέρωση της κοινοβουλευτικής αρχής, εκπροσωπεί τον ΑΠΟΝΤΑ λαό μέχρι τις επόμενες εκλογές.

Είναι πρόδηλο ότι μία μελλοντική  συνταγματική αναθεώρηση για να αποκτήσει ουσιαστικό νόημα η λαϊκή κυριαρχία και να μη συνεχίζεται η αποξένωση του λαού-εκλογικού σώματος από τα κοινά λόγω της θεσμικής αδυναμίας ουσιαστικής παρέμβασής του, οφείλει να κινηθεί σε τέσσερις άξονες.

Ο πρώτος άξονας  θα έχει ως στόχο  την εισαγωγή νέων θεσμών που διευρύνουν τη λαϊκή κυριαρχία και διασφαλίζουν τη συμμετοχή του λαού στη λήψη αποφάσεων σε σοβαρά κοινωνικά και εθνικά θέματα. Τέτοιοι θεσμοί που ισχύουν  σε ευρωπαϊκά κράτη (Ελβετία, Ιταλία) και όχι μόνο (ομόσπονδες πολιτείες των ΗΠΑ) είναι  1) ο θεσμός της νομοθετικής λαϊκής πρωτοβουλίας, 2) ο θεσμός της λαϊκής  αρνησικυρίας (ενισχυμένη μορφή ακυρωτικού δημοψηφίσματος που ισχύει στην Ιταλία),  3) ο θεσμός της λαϊκής ανάκλησης βουλευτή (και γενικότερα δημόσιου λειτουργού που ισχύει σε αρκετές αμερικανικές πολιτείες) και 4) ο θεσμός της λαϊκής ανάκλησης της Κυβέρνησης ή και της Βουλής (ο σπανιότερος όλων που ισχύει σήμερα σε λίγα ελβετικά καντόνια). Οι  δύο πρώτοι από τους θεσμούς που λειτουργούν από τον 19ο αιώνα στην Ελβετία, επιτρέπουν σε ένα συγκεκριμένο αριθμό πολιτών με τις υπογραφές τους να προτείνουν παράλληλα με τη Βουλή (βουλευτές) και την κυβέρνηση (υπουργούς) αφενός πρόταση νόμου που θα συζητηθεί υποχρεωτικά στη Βουλή και αφετέρου με αριθμό υπογραφών να μπλοκάρουν τη δημοσίευση ψηφισμένου νομοσχεδίου μέχρι να αποφασίσει ο λαός με δημοψήφισμα. Με τους δύο αυτούς θεσμούς οι πολίτες ζητούν από το εκλογικό σώμα είτε να αποφασίσει για την ισχύ ενός νόμου που απορρίφθηκε από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία είτε να μπλοκάρουν τη θέση σε ισχύ νόμου σε περίπτωση που το δημοψήφισμα αποβεί υπέρ των απόψεών τους. Οι δύο πρώτοι θεσμοί αυτοί αφορούν τις πράξεις των κυβερνώντων ενώ ο τρίτος και ο τέταρτος αφορούν τα πρόσωπα των κυβερνώντων. Οι τέσσερις αυτοί  θεσμοί ολοκληρώνονται με δημοψήφισμα και σηματοδοτούν τη λαϊκή παρέμβαση κατά τη διάρκεια της βουλευτικής περιόδου. Προτείνεται η καθιέρωση πάγιου εκλογικού συστήματος με την ακόλουθη διατύπωση στο άρθρο 54 «Οι εκλογές διεξάγονται με το σύστημα της απλής αναλογικής που στοχεύει στην επίτευξη της μεγαλύτερης  μαθηματικής αντιστοιχίας εδρών με ψήφους». Κατάργηση-τροποποίηση του άρθρου 86 που θεσμοθετεί την ποινική ασυδοσία των υπουργών και πρώην υπουργών .και σε κάθε περίπτωση κατάργηση της σήμερα προβλεπόμενης αποσβεστικής προθεσμίας εντός της οποίας η Βουλή πρέπει να ασκήσει τη δίωξη. Σε κάθε περίπτωση η προσεχής αναθεώρηση του Συντάγματος και σε αντίθεση με την πρόταση αναθεώρησης που κατατέθηκε πρόσφατα από τη Νέα Δημοκρατία  πρέπει να κινηθεί σε αντίθετη κατεύθυνση από το αποπροσανατολιστικό θεωρητικό δίλημμα ενίσχυση ή όχι αρμοδιοτήτων Προέδρου της Δημοκρατίας και να ακολουθήσει τη δημοκρατική αρχή σύμφωνα με την  οποία πρέπει να ενισχυθούν οι αρμοδιότητες του κυρίαρχου συλλογικού οργάνου του κυρίαρχου λαού και να μην αυξηθούν οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας  που οφείλει να είναι μη αυτοτελές όργανο στα πλαίσια της κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας.

Ο δεύτερος άξονας θα έχει ως στόχο την ενίσχυση του ρόλου της Βουλής κυρίως με την ενίσχυση του ελεγκτικού της ρόλου με ενδυνάμωση των δικαιωμάτων της μειοψηφίας και με ουσιαστικότερο  έλεγχο της κυβέρνησης από αυτή. (διευκόλυνση σύστασης εξεταστικών επιτροπών, ενδυνάμωση του κοινοβουλευτικού ελέγχου, υποχρεωτική θέσπιση απαρτίας για την έναρξη της συνεδρίασης στη Βουλή, θέσπιση ελέγχου συνταγματικότητας από τα δικαστήρια και κήρυξής τους ως αντισυνταγματικών  των άσχετων με το κύριο αντικείμενο ενός νομοσχεδίου τροπολογιών, κατάργηση της έκδοσης πράξεων νομοθετικού περιεχομένου από την εκτελεστική λειτουργία και εισαγωγή ψήφισης τους από τη Βουλή με βελτιωμένη κατεπείγουσα διαδικασία λόγω του κατεπείγοντος.

Να προβλέπεται έκδοση πράξεων νομοθετικού περιεχομένου μόνο σε περίπτωση που η Βουλή έχει διακόψει τις εργασίες της και σε περίπτωση θέσης της χώρας υπό την ισχύ του άρθρου 48 (εξουσίες κρίσης) ..προσθήκη στο άρθρο 76 του Συντάγματος διάταξης που να επιβάλλει την υποχρεωτική εισαγωγή προς συζήτηση των προτάσεων νόμου των βουλευτών τρείς φορές το μήνα ώστε να ενισχυθεί η μέχρι σήμερα περιορισμένη δυνατότητα των βουλευτών για νομοθετική πρωτοβουλία. .Περιστολή του ακαταδίωκτου στα όρια της πολιτικής δραστηριότητας του βουλευτή και ενίσχυση της εσωκομματικής δημοκρατίας στα πολιτικά κόμματα.

Ο τρίτος άξονας θα αφορά την ενίσχυση της δικαστικής ανεξαρτησίας με ριζική αλλαγή του τρόπου προαγωγών στις θέσεις του Προέδρου και των Αντιπροέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων  και του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου ώστε να μην εμπλέκεται  η εκτελεστική εξουσία (κυβέρνηση) με οποιονδήποτε τρόπο σε αυτές. Προτείνεται  ενδεικτικά η επιλογή να γίνεται από ευρύτερο εκλεκτορικό σώμα αποτελούμενο από ανώτατους δικαστές και καθηγητές  νομικών μαθημάτων από τα Πανεπιστήμια και τους Προέδρους των Δικηγορικών Συλλόγων.

Ο τέταρτος άξονας αφορά την ενίσχυση της συνταγματικής κατοχύρωσης  των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων  (συνταγματική καθιέρωση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος) και τη ρητή απαγόρευση ιδιωτικοποίησης  των δημόσιων κοινωνικών αγαθών.

Όσον αφορά τις σχέσεις Βουλής με την Κυβέρνηση προτείνεται πιο ουσιαστικός και αποτελεσματικός έλεγχος της πρώτης επί της δεύτερης μέσω τροποποίησης διατάξεων που αφορούν την πρόταση μομφής-δυσπιστίας. Τέλος  σε ότι αφορά τις σχέσεις του Συντάγματος με το πρωτογενές Ευρωπαϊκό-Ενωσιακό Δίκαιο προτείνεται να προστεθεί η ακόλουθη διάταξη στο άρθρο 28 του Συντάγματος σύμφωνα με την οποία «Οι κανόνες του Διεθνούς και Ενωσιακού Δικαίου έχουν υπερνομοθετική αλλά υποσυνταγματική ισχύ».

*Ο κ. Νικολόπουλος είναι Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και διαμένει μόνιμα στο Ν. Βουτζά. Έχει εκλεγεί νομαρχιακός σύμβουλος το 2002 και το 2006 ενώ ήταν και υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ.

Προηγούμενο άρθροΓοητευτικό πρωτάθλημα!
Επόμενο άρθροΛΟΝΔΙΝΟ