Του Μάκη Κουλουμπή
Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί ένα σοβαρό, δυσάρεστο και διαχρονικό κοινωνικό φαινόμενο, που υπήρχε πάντα και συνεχίζει, ακόμα και στις μέρες μας, να επηρεάζει και να προβληματίζει πολλές οικογένειες σε όλο τον κόσμο, με ιδιαίτερα περίπλοκες και πολυποίκιλες αιτίες και επιπτώσεις.
Πρόκειται για ένα πρόβλημα που εκδηλώνεται ακόμα και πίσω από τη διπλανή μας πόρτα, με διάφορες μορφές που, δυστυχώς, παρά την όποια πρόοδο στις προσπάθειες που γίνονται για πρόληψη κι ενημέρωση, συνεχίζει να επιδεινώνεται, ενίοτε μάλιστα και με τραγικά αποτελέσματα.
Οι αιτίες αυτού του φαινομένου ασφαλώς είναι και πολλές και σύνθετες, με σημαντικούς παράγοντες, όπως η έλλειψη σεβασμού και ισότητας μεταξύ των μελών της οικογένειας, η κακή επίγνωση των δικαιωμάτων, η φτώχεια και η ανεργία.
Επίσης, η κοινωνική απομόνωση και κυρίως η έλλειψη υποστήριξης από το περιβάλλον, αποτελούν ουσιαστικούς παράγοντες που επιδεινώνουν την κατάσταση, αυξάνουν το άγχος και τις πιέσεις μέσα στην οικογένεια και καθιστούν τα θύματα ακόμα πιο ευάλωτα.
Παράλληλα, η διαπιστωμένη έλλειψη εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με τα δικαιώματα και τον σεβασμό προς τους άλλους, συμβάλει στη συνέχιση και επιδείνωση του προβλήματος, με αποτέλεσμα πολλά θύματα να παραμένουν εκτεθειμένα.
Εδώ όμως θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα. Ότι στον όρο «ενδοοικογενειακή βία» δεν θα πρέπει να περιέχεται αποκλειστικά και μόνο η άσκηση σωματικής βίας, όπως λανθασμένα πιστεύεται από πολλούς.
Θα ήταν λάθος να εστιάζουμε μόνο στη σωματική κακοποίηση ατόμων της οικογένειας, όταν πολύ συχνά φαινόμενα ψυχολογικής τρομοκρατίας, σεξουαλικής βίας, έλεγχοι και πιέσεις που υπονομεύουν την αυτοεκτίμηση και την ελευθερία των θυμάτων καθώς και διάφορες μορφές οικονομικής και κοινωνικής εκμετάλλευσης, δεν γίνονται ευρύτερα γνωστά.
Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι οι σοβαρότερες μορφές ενδοοικογενειακής βίας δεν εκδηλώνονται μόνο με εξωτερικά τραύματα. Τις σοβαρότερες μορφές της, τις συναντάμε στα τραύματα της ψυχής, που ενώ δεν είναι εμφανή, είναι τραύματα βαθύτερα, μακρόχρονα και συχνά ανεξίτηλα στον χρόνο.
Ο εκφοβισμός, η τρομοκράτηση, οι απειλές, η συστηματική ταπείνωση και ο εξευτελισμός, ακόμη και η δημιουργία ενοχών, η διαρκής κριτική, η στέρηση του δικαιώματος για οικονομική αυτονομία και ο αδιάκοπος έλεγχος της προσωπικής ζωής του άλλου είναι άμεσα συνδεδεμένα με την ψυχολογική κακοποίηση.
Μιλάμε για συνηθισμένες συμπεριφορές ενδοοικογενειακής βίας, συχνά χωρίς ορατές αποδείξεις που σπάνια βγαίνουν έξω από το σπίτι, κυρίως όταν ο θύτης έχει την ικανότητα να παραπλανά διατηρώντας άψογη συμπεριφορά στο ευρύτερο περιβάλλον του.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση – αλλά και η χώρα μας – έχει επιχειρήσει, κατά καιρούς, να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με πρωτοβουλίες που περιλαμβάνουν την ενίσχυση της νομοθεσίας και την παροχή περισσότερων πόρων για υποστήριξη και προστασία των θυμάτων. Ωστόσο, χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμη για να μιλάμε έστω και για μερική επίλυση ή εξάλειψη του συγκεκριμένου προβλήματος.
Ενός προβλήματος ιδιαίτερα σοβαρού και περισσότερο πολύπλοκου απ’ όσο πιστεύει ο καθένας μας, που απαιτεί ολιστική προσέγγιση και συντονισμένες προσπάθειες από πολλούς φορείς κι επίπεδα της κοινωνίας.
Γιατί μόνο με τη σωστή νομοθεσία, εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση και υποστήριξη μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον όπου η ενδοοικογενειακή βία θα μειώνεται σημαντικά. Γιατί μόνο με αυτές τις τακτικές και μεθόδους μπορούμε να ελπίζουμε στη δημιουργία μιας κοινωνίας όπου η ειρήνη και ο σεβασμός μέσα στις οικογένειες θα αποτελούν πραγματικότητα.
Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα πρόβλημα που δεν κάνει διακρίσεις και μπορεί να συμβεί στον καθένα. Εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες, τις εθνικότητες και τις οικονομικές τάξεις. Όμως η όποια κακοποιητική συμπεριφορά πίσω από τις κλειστές πόρτες, είτε εναντίον γυναικών, που είναι τα πιο συχνά θύματα, είτε παιδιών είτε ηλικιωμένων είτε κάποιες φορές και ανδρών, δεν είναι δυνατό να γίνεται αποδεκτή και με κανέναν τρόπο. Γιατί όλοι οι άνθρωποι αξίζουν τον σεβασμό και την ασφάλεια.
