Έντονη διαμάχη ανάμεσα σε δημοτική αρχή και αντιπολίτευση, διαφορετικές απόψεις από ειδικούς και αντιδράσεις μερίδας κατοίκων για το έργο διευθέτησης
Ρεπορτάζ: Κώστας Ζοργιός
Ξεκινάμε από τα βασικά. Βάσει του σχεδίου διαχείρισης πλημμυρικού κινδύνου, η Περιφέρεια Αττικής, η οποία είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση των ρεμάτων, έχει την υποχρέωση να προχωρά στις απαιτούμενες αντιπλημμυρικές παρεμβάσεις, όταν διαπιστώνεται υψηλός πλημμυρικός κίνδυνος.
Πρέπει να αναφερθεί ότι η κατάσταση στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας επιδεινώθηκε σημαντικά το 2000, με το έργο της Αττικής Οδού, καθώς στην κοίτη του ρέματος μεταφέρθηκαν τα όμβρια από τον Γέρακα και το Πάτημα Χαλανδρίου, με στόχο να ανακουφιστούν ο Ποδονίφτης και ο Κηφισός.
Η απόφαση για αντιπλημμυρική προστασία βρίσκει άπαντες σύμφωνους και μάλιστα επειδή στη συγκεκριμένη περίπτωση το έργο (συνολικού μήκους 17 χλμ. εκ των οποίων τα 14,5 αφορούν στο Ρέμα Ραφήνας) θεωρείται σύνθετο και απαιτείται αυξημένη τεχνογνωσία για την υλοποίησή του, εκτελείται από το υπ. Υποδομών και Μεταφορών και όχι από την Περιφέρεια.
Και κάπου εδώ ξεκινά η διαμάχη που εντοπίζεται στον τρόπο με τον οποίο υλοποιείται το έργο. Με τη μεν δημοτική αρχή και μερίδα ειδικών να τονίζει ότι δεν υφίσταται ο παραμικρός κίνδυνος για τη χλωρίδα και την πανίδα του υγροβιότοπου και την αντιπολίτευση, με άλλους ειδικούς και μερίδα κατοίκων να κάνει λόγο για βαρύτατες συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον.
Ζητήσαμε τη γνώμη όλων όσοι εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στη… διαμάχη για το έργο με απώτερο στόχο οι πολίτες να ενημερωθούν και να βγάλουν πιο ασφαλή συμπεράσματα.
Ευάγγελος Μπουρνούς: Ένα έργο πνοής δεν σταματά από διψήφιους διαμαρτυρόμενους
Η περιβαλλοντική και αισθητική αναβάθμιση του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας θα γίνει πραγματικότητα με το έργο που υλοποιεί το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και η ανάδοχος εταιρεία ΙΝΤΡΑΚΑΤ. Τα υπόλοιπα αποτελούν μύθο που κάποιοι κυκλοφορούν γνωρίζοντας ότι έρχονται σε αντίθεση με τη θέληση της πλειοψηφίας.
Πρόσφατα, μια ομάδα πολιτών από τη Ραφήνα έκανε επίσκεψη στα Τρίκαλα. Φεύγοντας, πήραν μαζί τους μία εικόνα αυτού που έρχεται στη Ραφήνα. Η διαμόρφωση – διευθέτηση του ποταμού που περνά μέσα από τα Τρίκαλα (ποταμός Ληθαίος), με ανάλογη διαδρομή όπως αυτή του ποταμού μέσα από τη Ραφήνα, αποτυπώνει μια εικόνα για το πώς θα μετατραπεί και θα αναβαθμιστεί ο χώρος της παραποτάμιας διαδρομής στην πόλη μας.
Στόχος και σκοπός είναι να αναδειχθεί ως πόλος αναψυχής και πραγματικής ποιοτικής αναβάθμισης της ζωής των πολιτών.
Στο διάστημα που πέρασε, κάποιοι γνωστοί αρνητές άδραξαν την ευκαιρία να διοχετεύσουν συστηματική παραπληροφόρηση, ότι δήθεν ο ποταμός θα εγκιβωτιστεί, ότι θα γίνει παντού με σκυρόδεμα, ότι θα χαθεί η χλωρίδα και πανίδα του υδροβιότοπου.
Η αποτύπωση στην κοινωνική ζωή της Ραφήνας της μελλοντικής διαμόρφωσης του υδατορέματος, με διαπλάτυνση, οριοθετημένη με πέτρινα παρτέρια σε μεταλλικό πλέγμα (με την εξαίρεση επίστρωσης σκυροδέματος ΜΟΝΟ σε 800 μέτρα εκατέρωθεν της γέφυρας της οδού Αγ. Χρυσοστόμου Σμύρνης) και η προγραμματισμένη κατασκευή παραρεμάτιου πεζόδρομου και ποδηλατόδρομου, εκτός της προγραμματισμένης φύτευσης πλέον των 1.800 δέντρων στο διαμορφωμένο μήκος του, θα αποδώσουν φυσικό κάλλος στην πόλη.
Έργο 60.699.476,93 ευρώ πλέον ΦΠA αναβαθμίζει τη ζωή, παρέχοντας ασφάλεια από πλημμυρικά φαινόμενα στους πολίτες της Ραφήνας, που έχει πλημμυρίσει πέντε φορές μέχρι σήμερα. Έχουμε ήδη ζήσει μεγάλες καταστροφές και δυστυχώς την απώλεια δύο ζωών.
Η διευθέτηση του Μεγάλου Ρέματος – πέρα και έξω από αντιπαραθέσεις- είναι έργο ζωής που εντάσσει τη Ραφήνα στις διαδρομές που αξίζει κάποιος να διαβεί στη ζωή του.
Οποιαδήποτε σημερινή παρέμβαση κατά την εξέλιξη των έργων έχει μόνο βραχύχρονη, παροδική επίπτωση και δεν θα διαταράξει την τελική φυσική και περιβαλλοντική λειτουργία του ρέματος.
Οι διψήφιου αριθμού πολίτες που συρρέουν από διάφορες γωνιές της Αττικής να διαμαρτυρηθούν, έχουν μονοδιάστατη και προφανώς φανατική αντίληψη των πραγμάτων. Κάποιοι εξ αυτών, δε, έχουν παραπληροφορηθεί συστηματικά.
*Ο κ. Ευάγγελος Μπουρνούς είναι Δήμαρχος Ραφήνας – Πικερμίου
Α. Βασιλόπουλος: Η πρότασή μας για αντιπλημμυρική προστασία δημιουργεί προϋποθέσεις βιώσιμης ανάπτυξης
Η αντιπλημμυρική προστασία της Ραφήνας είναι αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα όλων. Ως παράταξη βρεθήκαμε από την αρχή πλήρως αντίθετοι με την πολιτική της Δημοτικής Αρχής στο Μεγάλο Ρέμα και αυτή ήταν από τις θεμελιώδεις διαφορές για την οποία διαχωρίσαμε ρητά τη θέση μας.
Από το 2014, προτείνουμε συγκεκριμένα βήματα, επιστημονικά τεκμηριωμένα, υλοποιήσιμα και σύμφωνα με τις διεθνείς πρακτικές. Βήματα που πρόκειται να υλοποιήσουμε άμεσα ως δημοτική αρχή, πιέζοντας σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο και καθιστώντας αναστρέψιμη τη σημερινή καταστροφή.
Εμείς, όπως και πολλοί συμπολίτες μας, βλέπουμε το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας ως ένα υδάτινο οικοσύστημα που πρέπει να συνδέεται αρμονικά με την πόλη, προσφέροντας συνθήκες βιώσιμης ανάπτυξης.
Θεωρούμε έγκλημα τον εγκιβωτισμό 17 χιλιομέτρων και την κοπή 2.000 μεγάλων δέντρων, αντί της κατασκευής -κατά προτεραιότητα- φράγματος συγκράτησης των όμβριων υδάτων στη λεκάνη των Σπάτων, όπως άλλωστε και οι ίδιοι οι μελετητές του Υπουργείου προτείνουν.
Δυστυχώς η σημερινή δημοτική αρχή, ως απλός θεατής, επιλέγει να χειροκροτεί κρατικά έργα, υπονομεύοντας την ανάπτυξη της Ραφήνας. Χωρίς ίχνος ντροπής, συμβιβάζεται με τους εργολάβους, αφήνοντας για άλλη μία φορά (όπως και στο θέμα του Κέντρου Επεξεργασίας Λυμάτων) τον Δήμο Σπάτων-Αρτέμιδας να διεκδικεί και να πετυχαίνει περισσότερα από εμάς για τους δημότες του.
Είναι απολύτως βέβαιο, με τον σχεδιασμό που έχουμε εκπονήσει μαζί με υδραυλικούς επιστήμονες και περιβαλλοντολόγους, ότι η δημιουργία του φράγματος στα Σπάτα με την αντίστοιχη λεκάνη κατάκλυσης σε περίπτωση ακραίας βροχόπτωσης, πέρα από τον προφανή εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα, θα θωράκιζε τη Ραφήνα ακόμα και από τη μέγιστη πλημμύρα των 50 ετών, με ανάγκη μόνο σημειακών παρεμβάσεων.
Παράλληλα, όμως, θα χάριζε στην Ραφήνα έναν απίστευτο υδροβιότοπο ευεργετικό για το μικροκλίμα της. Και με παρεμβάσεις όπως μία βατή περιπατητική διαδρομή εντός της κοίτης, δημότες, μαθητές και επισκέπτες θα μπορούσαν να περάσουν ευχάριστα τον χρόνο τους μέσα στη φύση.
*Ο κ. Ανδρέας Βασιλόπουλος είναι γεωλόγος και υποψήφιος Δήμαρχος Ραφήνας – Πικερμίου με την παράταξη «Δύναμη Ανάπτυξης»
Δήμητρα Τσεβά: Η περίοδος έναρξης των εργασιών και τα προβλήματα με το εργοτάξιο
Η διευθέτηση του Μεγάλου Ρέματος, ξεσήκωσε θύελλες. Μία μερίδα κατοίκων το ζητά, διότι θεωρεί ότι τα αντιπλημμυρικά έργα θα θωρακίσουν τις περιουσίες τους. Κατά το παρελθόν έχουν γίνει τρία πλημμυρικά φαινόμενα και οι όγκοι υδάτων επέφεραν μεγάλες καταστροφές (1968 – 1978 – 2013 ).
Μια άλλη μερίδα θεωρεί την επέμβαση ζημιογόνα για το οικοσύστημα που έχει αναπτυχθεί στην κοίτη του Μεγάλου Ρέματος. Η πλούσια χλωρίδα, η οποία φιλοξενεί ένα μεγάλο πλήθος πτηνών και αμφίβιων θα καταστραφεί κατά το διάστημα των εργασιών.
Η περίοδος, κατά την οποία η εργοληπτική Εταιρεία ξεκινά τις εργασίες της, συμπίπτει με την περίοδο αναπαραγωγή των πτηνών.
Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα αφορά στο σημείο εγκατάστασης του εργοταξίου της Εταιρείας. Η επιλογή της Δημοτικής Αρχής, να εγκατασταθεί το εργοτάξιο στο κέντρο της πόλης, δημιούργησε τεράστια αναταραχή. Το εργοτάξιο είναι παραπλεύρως ενός οικισμού και του Δημοτικού Κοιμητηρίου. Σε ακτίνα λίγων μέτρων λειτουργούν τέσσερα Σχολεία, χώροι αναψυχής, παιδική χαρά, κ.λ.π.
Το Δημοτικό Συμβούλιο ακυρώνει την απόφαση 174/2022 για παραχώρηση Δημοτικής έκτασης στην Κατασκευαστική Εταιρεία και η Αποκεντρωμένη Διοίκηση ακυρώνει την επόμενη απόφαση του Δ.Σ. 191/2022 για το ίδιο θέμα. Παρά ταύτα, η Κατασκευαστική Εταιρεία έχει εγκατασταθεί και έχει διαμορφώσει το δημοτικό ακίνητο.
Έχουν κατατεθεί ενστάσεις και έχουν γίνει προσφυγές εναντίον του έργου από δώδεκα δημοτικούς συμβούλους της Αντιπολίτευσης και δημότες και βρισκόμαστε σε αναμονή της αποφάσεως του ΣτΕ που αναμένεται τον Οκτώβριο.
*Η κα Δήμητρα Τσεβά είναι υποψήφια Δήμαρχος με την παράταξη ΝΕΑ ΠΟΡΕΙΑ για τη Ραφήνα και το Πικέρμι
Ηλίας Ταρναράς: Μια εναλλακτική πρόταση για την αντιπλημμυρική προστασία
Οι προγραμματισμένες παρεμβάσεις στην κοίτη του Μεγάλου Ρέματος θα έχουν βαρύτατες συνέπειες τόσο στο φυσικό περιβάλλον, όσο και στην ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Παράλληλα, η διευθέτηση με υλικά όπως σκυρόδεμα, τσιμεντένιους πασσάλους και συρματοκιβώτια, σχεδόν σε όλο το μήκος του ρέματος, αναμένεται να ενισχύσει την όψη μιας περιοχής που τις τελευταίες δεκαετίες αστικοποιείται βίαια και δέχεται ισχυρές περιβαλλοντικές πιέσεις.
Σύμφωνα με τη μελέτη διευθέτησης, η αντιπλημμυρική προστασία του προγραμματισμένου έργου δεν είναι επαρκής και θα ολοκληρωθεί με την κατασκευή ενός φράγματος ανάσχεσης, που όμως δεν είναι ακόμα ώριμο έργο.
Την ίδια στιγμή, η κατασκευή έργου διευθέτησης στην περιοχή Πετρέζα θα καταργήσει τη φυσική ανάσχεση των πλημμυρών που συμβαίνει σήμερα λόγω της επίπεδης μορφολογίας του εδάφους και της κατάκλυσης ενός τμήματος της πεδιάδας των Σπάτων, γλιτώνοντας τη Ραφήνα από σοβαρά πλημμυρικά επεισόδια.
Η τοπική κοινωνία και οι περιβαλλοντικοί φορείς οφείλουν να επιμείνουν στην εφαρμογή μιας εναλλακτικής λύσης που:
α) θα διατηρεί το φυσικό ανασχετικό μηχανισμό της Πετρέζας,
β) θα διερευνά τη δυνατότητα αύξησης της «αποθήκευσης» πλημμυρικού όγκου στην πεδιάδα των Σπάτων ή στους γύρω ορεινούς όγκους, ώστε οι παρεμβάσεις στην υφιστάμενη κοίτη του ρέματος να είναι οι ελάχιστες δυνατές και να περιορίζονται μόνο κοντά στα σημεία διασταύρωσης με το οδικό δίκτυο και σε επικίνδυνες στενώσεις λόγω αυθαίρετων κατασκευών.
Ας αναλογιστούμε ότι η συγκεκριμένη παρέμβαση είναι μια «μη αντιστρεπτή μεταβολή», που δεν εξωραΐζεται με δενδροφυτεύσεις κατά μήκος του έργου διευθέτησης και ότι «το ποτάμι δε θα γυρίσει πίσω», ώστε να το γνωρίσουν και οι επόμενες γενιές της πόλης μας.
* Ο κ. Ηλίας Ταρναράς είναι Πολιτικός Μηχανικός – Υδραυλικός έργων και Περιβαλλοντικών Υποδομών και έχει υπογράψει το υπόμνημα που έχει σταλεί από διαμαρτυρόμενους στο ΣτΕ για να σταματήσει το έργο με αυτή του τη μορφή
Παναγιώτης Καλφαντής: Μεγάλο Ρέμα, η επιστημονική αλήθεια
Τα έργα διευθέτησης ενός ποταμού είναι αναγκαία όταν αυτός διέρχεται μέσα από κατοικημένες περιοχές, ώστε ενδεχόμενη πλημμύρα να μην επηρεάζει τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες και να μην καθίσταται επικίνδυνη για την ανθρώπινη ζωή (βλέπε Μάνδρα 2018).
Αλλιώς χειρίζονται οι μελετητές μηχανικοί τη ροή ενός ποταμού σε αγροτική περιοχή, όπου η πλημμύρα σε κάποιες περιπτώσεις είναι και επιθυμητή για τον εμπλουτισμό των παραποτάμιων εδαφών με προσχώσεις που ευνοούν τις καλλιέργειες και αλλιώς σε αστική περιοχή, οπού είναι σχεδόν βέβαιο ότι παρουσιάζονται έντονες οικιστικές πιέσεις ή ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στις όχθες του.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μικρή έως ελάχιστη διατιθέμενη επιφάνεια για την τοποθέτηση – κατασκευή έργων διευθέτησης.
Για τον λόγο αυτό κατά τον σχεδιασμό των έργων διευθέτησης πρανών και πυθμένα για την παροχέτευση της πλημμυρικής απορροής σχεδιασμού του ρέματος, επιδιώκεται η επιλογή της κατάλληλης γεωμετρίας και των κατάλληλων υλικών επένδυσης πυθμένα και πρανών, ώστε να επιτυγχάνεται μεγαλύτερη ταχύτητα νερού, άρα μικρότερο ύψος ροής για να μην υπάρχουν πλημμυρικά φαινόμενα.
Τα υλικά που έχουν μικρότερο συντελεστή τριβής ώστε η ταχύτητα νερού να είναι μεγάλη είναι τα «σκληρά υλικά» όπως το οπλισμένο σκυρόδεμα και τα συρματοκιβώτια.
Ένα δεύτερο κρίσιμο στοιχείο της παροχετευτικότητας είναι η γεωμετρία της προτεινόμενης διευθέτησης ρέματος να παραμένει αναλλοίωτη. Αυτό επιτυγχάνεται με χρήση σκληρών υλικών που έχουν αντοχή στον χρόνο και στις ταχύτητες ροής του ρέματος για να διατηρείται η ικανότητα αποχέτευσης της αναμενόμενης πλημμυρικής απορροής, με ασφάλεια.
Όπως παρουσιάζεται στην ΥΠΟΜΕΔΙ – ΟΜΟΕ 2013, οι μέγιστες επιτρεπόμενες ταχύτητες ροής είναι <1,0 μ/sec για το αργιλώδες έδαφος, <7,0 μ/sec για τα συρματοκιβώτια και <10,0 μ/sec για το σκυρόδεμα.
Συμπερασματικά, κατά την υδραυλική επιστήμη, οι διευθετήσεις δεν είναι εφικτό να παραμένουν χωμάτινες ή απλά υπενδεδυμένες με φυτική γη γιατί έτσι θα καταστρέφονταν εύκολα είτε από την πλημμύρα είτε από τη συντήρηση. Για αυτό και για τη διευθέτηση του Μεγάλου Ρέματος επιλέχθηκαν σκληρά υλικά… Σκυρόδεμα και συρματοκιβώτια.
Το έργο της διευθέτησης, που θα προστατεύσει την πόλη μας, έχει αδειοδοτηθεί στον ύψιστο βαθμό από το ΣτΕ και χρηματοδοτείται και από ευρωπαϊκούς πόρους, άρα είναι συμβατό με την εθνική και ενωσιακή περιβαλλοντική νομοθεσία.
Δεν επηρεάζει τον υδροβιότοπο στην εκβολή, προβλέπει εκτεταμένες κατά μήκος φυτεύσεις και διαμόρφωση παραρεμάτιου πεζοδρόμου και ποδηλατοδρόμου από το Πάρκο Καραμανλή έως τη Διασταύρωση, ώστε να ενταχθεί το ρέμα ως χώρος αναψυχής στην κοινωνική ζωή της πόλης.
Και προφανώς ΔΕΝ καλύπτεται το ρέμα, κατά την πάγια νομολογία του ΣτΕ, όπως εντέχνως διαδίδεται.
Στις διάφορες αναφορές των συμπολιτών μου με αντίθετη άποψη έχω να σχολιάσω δύο θέματα.
Πρώτον δεν παρουσίασαν εναλλακτική λύση για τα υλικά ή τη γεωμετρία διευθέτησης του ρέματος που οδηγεί την τεράστια ποσότητα νερού 480 μ3/sec με ταχύτητες 10 μ /sec στην πλημμύρα της 50ετίας… πάρα μόνο γενικόλογους σχολιασμούς ότι σε άλλες χώρες διαχειρίζονται αλλιώς τα ποτάμια, αφήνοντας χωμάτινες τις όχθες..
Σε ποιες χώρες, όμως και ποια ποτάμια; Μέσα στις πόλεις; Με τι διατομές, υδραυλικές παροχές και ταχύτητες; Ευτυχώς η υδραυλική επιστήμη είναι μία και δεν χωρά διαφορετικές προσεγγίσεις.
Δεύτερον, ενώ διάβασα συγκινητικά κείμενα για νανοσκαλίδρες, ποταμοσφυρίχτες, ακτίτες, μιλτοχελίδονα, νερόκοτες και βατραχάκια δεν διάβασα τίποτα για τους ανθρώπους.
Και στην εύλογη ερώτηση… «καλά, βρε παιδιά και τι θα γίνει με τις ανθρώπινες ζωές και περιουσίες στην νομοτελειακά επερχόμενη πλημμύρα» (όλοι οι επιστήμονες συμπίπτουν ότι λόγω της κλιματικής αλλαγής τα επερχόμενα φαινόμενα καυσώνων και πλημμυρών θα βαίνουν με αυξανόμενη ένταση) η απάντηση είναι… «ας μην άφηνε η Πολιτεία να οικισθεί έντονα εκατέρωθεν το Μεγάλο Ρέμα από την δεκαετία του 1970».
Ας γκρεμιστούν τα σπίτια… ώστε το ρέμα να πλημμυρίζει ελευθέρα. Και μιλάμε για εκατοντάδες κατοικίες, σχολεία και επιχειρήσεις.
*Ο κ. Παναγιώτης Καλφαντής είναι Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, M.Sc. και Αντιδήμαρχος Υποδομών Δήμου Ραφήνας-Πικερμίου
Εμμανουέλα Τερζοπούλου: Έγκλημα κατά της φύσης και των ανθρώπων
Τη Δευτέρα 24/4 ξεκίνησε το έργο «διευθέτησης-οριοθέτησης». Το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας, το μεγαλύτερο ποτάμι της Αν. Αττικής, επιχειρείται να μετατραπεί σε ένα τεχνητό κανάλι, αγωγό όμβριων υδάτων.
Σήμερα είναι ένα οικοσύστημα που προστατεύεται τόσο από το ελληνικό δίκαιο, όσο και από το ευρωπαϊκό.
Θα κοπούν πάνω από 2.500 δέντρα σε μία πυρόπληκτη περιοχή, στερώντας την τροφή των οργανισμών που διαβιούν στο ποτάμι. Οι υγρότοποι θα καλυφθούν με τσιμέντο ή συρματοκιβώτια, με αποτέλεσμα την εξαφάνιση ή συρρίκνωσή τους.
Πρόκειται για ένα έγκλημα κατά της φύσης και των ανθρώπων. Γιατί το έργο όχι μόνο δε θα σώσει τη Ραφήνα από καταστροφικές πλημμύρες, αντίθετα θα την κάνει πιο ευάλωτη και θα υποβαθμίσει την ποιότητα ζωής των κατοίκων, λόγω αυξημένης ατμοσφαιρικής ρύπανσης, αύξησης της θερμοκρασίας, υποβάθμισης του τοπίου κλπ.
Η άμεση κινητοποίηση της Κ.Π.Α.Μ.Ρ.Ρ. και πολλών κατοίκων έχει προσωρινά οδηγήσει σε παύση εργασιών, ενώ έχει κατατεθεί αίτηση αναστολής και προσωρινής διαταγής στο ΣτΕ που ζητά το σταμάτημα του έργου, μέχρι να εκδικαστεί η προσφυγή κατοίκων και συλλόγων που εκκρεμεί από το 2019 και προτού προκληθεί μη αντιστρέψιμη βλάβη στο οικοσύστημα.
*Η κα Εμμανουέλα Τερζοπούλου είναι επικεφαλής της Κίνησης για Προστασία και Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας (Κ.Π.Α.Μ.Ρ.Ρ.)
