Οι πρώτες επιστολές στην Ολυμπιακή Επιτροπή, τα εγκαίνια στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας και τα σπάνια εκθέματα θρύλων του Μαραθωνίου
Γράφει ο Κώστας Ζοργιός
Το πρωί της 9ης Νοεμβρίου, σε λιγότερο από ένα μήνα από σήμερα, περίπου 24.000 άνθρωποι θα σταθούν στη γραμμή εκκίνησης του πιο σημαντικού αγώνα δρόμου σε όλο τον κόσμο και θα προστεθούν στους εκατοντάδες χιλιάδες άλλους που είχαν την τύχη και το προνόμιο να συμμετάσχουν κάποια στιγμή στη ζωή τους στο δημοφιλέστερο δρομικό γεγονός.
Ο Μαραθώνας θα αποτελέσει ξανά σημείο αναφοράς έστω κι αν η ζωή στις γειτονιές του δεν θα αλλάξει, μια και διαχρονικές παραλείψεις δεν έχουν επιτρέψει σε αυτόν τον ιστορικό τόπο να μπορεί να κρατήσει κοντά του κόσμο για κάποιες ημέρες πριν ή μετά τον αγώνα.
Σε πλήρη αντίθεση με την παραπάνω διαπίστωση, υπάρχει ένα μέρος που… λαχταρά να δει από κοντά η πλειοψηφία των επισκεπτών γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι θα αισθανθεί δέος. Κι αυτό είναι το Μουσείο Μαραθωνίου Δρόμου…
Η ιδέα και το ξεκίνημα
Ήταν τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν στο μυαλό του τότε δημάρχου Μαραθώνα, Χρήστου Μπάρμπα, τριγυρνούσε η σκέψη να αξιοποιηθεί το κτίριο που από το 1908 έως το 1996 λειτούργησε στον Μαραθώνα ως το πρώτο του δημοτικό σχολείο. Με την Ελλάδα να έχει ήδη από τον Σεπτέμβριο του 1997 την ευθύνη να διοργανώσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, ο Μπάρμπας είχε τη διορατικότητα αφενός να σκεφτεί ότι η δημιουργία ενός μουσείου αφιερωμένου στους Αγώνες θα έφερνε επισκέπτες στην περιοχή, αφετέρου να εκμεταλλευτεί την περίσταση συνεργαζόμενος με την Ολυμπιακή Επιτροπή.
Η πρώτη ανταλλαγή επιστολών μεταξύ των δύο πλευρών έγινε το 2002 και αφού μπήκαν οι βάσεις της συμφωνίας, η Alpha Bank ανέλαβε τη χρηματοδότηση της ανακαίνισης και των βελτιωτικών έργων στον χώρο του παλιού σχολείου.
Τον Αύγουστο του 2004, κι ενώ η Αθήνα ήδη φιλοξενούσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες, το Μουσείο ή Κέντρο Προβολής Μαραθωνίου Δρόμου όπως είναι το πλήρες όνομά του, άνοιξε για πρώτη φορά τις πύλες του, με τον δήμαρχο Ευάγγελο Μέξη (που στο μεταξύ είχε διαδεχθεί τον Μπάρμπα) να υποδέχεται αθλητές, αθλήτριες και δημοσιογράφους από όλο τον κόσμο, μαραθωνοδρόμους, υπουργούς, βουλευτές και βέβαια την τότε πρόεδρο της Ολυμπιακής Επιτροπής, Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη.
Θεωρήθηκε και θεωρείται μέχρι σήμερα, μεγάλη επιτυχία για τον Μαραθώνα να φιλοξενεί έναν τέτοιο χώρο, δεδομένου ότι δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο εξειδικευμένο μουσείο που να καταγράφει όλη την ιστορία του Μαραθωνίου.
Από τον Σπύρο Λούη, στον Λαμπράκη και τον Κυριακίδη
Το εγχείρημα αγκαλιάστηκε από την πρώτη στιγμή και πολύ γρήγορα ξεκίνησαν οι δωρεές. Η πρώτη έγινε από τον Δημήτρη Κυριακίδη, που πρόσφερε στο Μουσείο μετάλλια, κειμήλια και προσωπικά αντικείμενα του πατέρα του και θρυλικού Μαραθωνοδρόμου, Στέλιου Κυριακίδη (νικητής του Μαραθωνίου της Βοστώνης το 1946).
Πολύ γρήγορα, με πρωτοβουλία του τότε προέδρου του ΣΕΓΑΣ, Κώστα Παναγόπουλου και του δημάρχου Μαραθώνα, Σπύρου Ζαγάρη, στα εκθέματα προστέθηκαν το μετάλλιο και αθλητικά αντικείμενα του Σπύρου Λούη, νικητή του Μαραθωνίου στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες (1896, Αθήνα), όπως επίσης το αρχειακό υλικό του Μαραθωνοδρόμου της Ειρήνης, Γρηγόρη Λαμπράκη.
Οι κινήσεις αυτές και το ενδιαφέρον που απέσπασε η προσπάθεια έδωσαν γρήγορα την απαιτούμενη ορμή. Φορείς, μεγάλοι αθλητές και αθλήτριες, Μαραθωνοδρόμοι προέτρεπαν ο ένας τον άλλον να προσφέρει ώστε να εμπλουτίζεται ο μουσειακός θησαυρός. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξαν οι Βλάσης Καραβασίλης, Μαρία Πολύζου και δεκάδες έλληνες αθλητές που έδειξαν έμπρακτα το ενδιαφέρον τους αυτός ο χώρος ιστορίας και αθλητικής κληρονομιάς να μεγαλώνει μέρα με τη μέρα.
Οι τρεις θεματικές ενότητες
Η λογική αρχικά ήταν να μπορεί ο επισκέπτης να δει ένα φωτογραφικό αφιέρωμα που θα ξεκινούσε από τον πρώτο σύγχρονο Μαραθώνιο, το 1896. Στην πορεία και συγκεκριμένα από το 2007 και έπειτα, στο Μουσείο άρχισαν να μπαίνουν εκθέματα σημαντικών αθλητών και παγκοσμίου φήμης Μαραθωνοδρόμων, για να φτάσει σήμερα να παρουσιάζει στους επισκέπτες περισσότερα από 4.500 αντικείμενα, στις τρεις ενότητες της έκθεσης.
Στο πρώτο κτίριο φιλοξενείται ένα οδοιπορικό στην ιστορία των Ολυμπιακών Μαραθωνίων μέσα από τη συλλογή σπάνιων αντικειμένων, ενώ στο δεύτερο καταγράφεται το παγκόσμιο κίνημα του Μαραθωνίου Δρόμου, μέσα από θεματικές ενότητες που είναι αφιερωμένες στους Μαραθώνιους που διεξάγονται σε κάθε γωνιά του πλανήτη, σε Ολυμπιονίκες, στην εμφάνιση των γυναικών στον Μαραθώνιο.
Η τρίτη ενότητα αφορά σε υλικό και κειμήλια από όλους τους Αυθεντικούς Μαραθωνίους από το 1984 έως και σήμερα.
Τα σημαντικότερα από τα 4.500 εκθέματα
Στο Μουσείο Μαραθωνίου Δρόμου ο επισκέπτης μπορεί να δει πολλά μεγάλης ιστορικής και αθλητικής αξίας εκθέματα όπως την ξεχωριστή συλλογή από Ολυμπιακές Δάδες, με παλαιότερη αυτή του 1936 από τους ιστορικούς αγώνες του Βερολίνου, τους οποίους ο Αδόλφος Χίτλερ χρησιμοποίησε ως όργανο προπαγάνδας των ναζί.
Παράλληλα, θα «συναντηθεί» με μετάλλια, προσωπικά κειμήλια και αθλητικό εξοπλισμό πανελληνιονικών όπως ο Σπύρος Ανδριόπουλος και η Μαρία Πολύζου, όπως επίσης και όλων των Ελλήνων νικητών του Αυθεντικού Μαραθωνίου, που κάθε χρόνο επισκέπτονται το Μουσείο σε ειδικές εκδηλώσεις προς τιμήν τους και συμβάλουν στην περαιτέρω ανάπτυξή του
Και βέβαια, θα έχει την ευκαιρία να θαυμάσει εκθέματα που ανήκουν σε σημαντικούς Μαραθωνοδρόμους όπως:
– Ναόκο Τακαχάσι: Χρυσή στους αγώνες του Σίδνεϊ και πρώτη γυναίκα που ολοκλήρωσε Μαραθώνιο κάτω από 2 ώρες και 20 λεπτά (2001, Βερολίνο).
– Στέφανο Μπαλντίνι: νικητής του Μαραθωνίου στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Ο Ιταλός τερμάτισε πρώτος ανάμεσα σε 81 αθλητές που ολοκλήρωσαν τον αγώνα και τα έφερε ο ίδιος το 2023, μετά από πρόσκληση του σημερινού δημάρχου, Στέργιου Τσίρκα.
– Μιζούκι Νογκούτσι: Γιαπωνέζα χρυσή Ολυμπιονίκης του Μαραθωνίου του 2004 στην Αθήνα
– Γιούκα Αριμόρι: Γιαπωνέζα μαραθωνοδρόμος, αργυρή Ολυμπιονίκης στη Βαρκελώνη το 1992 και χάλκινη στην Ατλάντα το 1996
– Φραντσίσκα Μόζερ: Ελβετίδα δρομέας, που συμμετείχε στους Ολυμπιακούς του 1992 και του 1996 και τερμάτισε πρώτη στον Μαραθώνιο του 1997 στη Νέα Υόρκη. Η Μόζερ έφυγε από τη ζωή το 2002 όταν κάνοντας σκι στις Άλπεις, καταπλακώθηκε από χιονοστιβάδα
– Ρόζα Μότα: Πρώτη γυναίκα στην ιστορία της Πορτογαλίας που κατέκτησε χρυσό σε Ολυμπιακούς (Σεούλ 1988) και νικήτρια στους Μαραθωνίους Ρότερνταμ, Σικάγο, Τόκιο, Βοστώνης, Οσάκα και Λονδίνου. Ηρθε η ίδια στο μουσείο για να παραδώσει την «κληρονομιά» της.
– Ρον Χιλ: Αθλητής θρύλος για τη Βρετανία, υπήρξε νικητής του Πανευρωπαϊκού Μαραθωνίου του 1968 στην Αθήνα και του 1979 στη Βοστώνη.
Ο βραβευμένος από τη βασίλισσα Ελισάβετ για την προσφορά του Χιλ, δεύτερος άνδρας στην ιστορία που τερμάτισε τον Μαραθώνιο σε κάτω από 2 ώρες και 10 λεπτά, έφερε ο ίδιος τα εκθέματα στο Μουσείο το 2019, δύο χρόνια πριν φύγει από τη ζωή. Σύμφωνα με τον… αστικό θρύλο, δεν υπήρξε μέρα στη ζωή του για 52 χρόνια και 39 ημέρες, από το 1964 έως το 2017, που να μην έτρεξε σημαντική απόσταση…
– Βαντερλέι ντε Λίμα: Χάλκινος Ολυμπιονίκης στην Αθήνα το 2004 και πρωταγωνιστής ενός πολύ περίεργου περιστατικού στους αγώνες που έγιναν στη χώρα μας. Ενώ βρισκόταν στην πρώτη θέση και με διαφορά από τον δεύτερο, τρέχοντας στη Μεσογείων έπεσε θύμα επίθεσης από προτεστάντη φίλαθλο. Ο πρώην Ιρλανδός ιεροκήρυκας Κορνίλιους Χόραν, εμφανίστηκε ξαφνικά μπροστά του στο 35ο με 36ο χιλιόμετρο του αγώνα, τον αγκάλιασε και τον έσπρωξε προς το πεζοδρόμιο. Ο Λίμα έχασε 20 πολύτιμα δευτερόλεπτα και τη συγκέντρωσή του, με αποτέλεσμα να τον προσπεράσον τελικά οι Μπαλντίνι και Κεφλεζίγκι.
Το 2014 επισκέφθηκε το Μουσείο μαζί με το μεγαλύτερο κανάλι της Βραζιλίας και παρέδωσε τη στολή του, ενώ το 2023 ήρθε για δεύτερη φορά, άφησε τα παπούτσια του και δήλωσε δημόσια ότι σταματά τη μεγάλη αθλητική του καριέρα.
Ανάμεσα στα χιλιάδες εκθέματα, στο Μουσείο φιλοξενείται και το Κύπελλο που είχε κατασκευάσει ο ίδιος ο «άνθρωπος-ατμομηχανή» και θρύλος του παγκόσμιου αθλητισμού, Εμίλ Ζάτοπεκ. Ο γεννημένος στην Τσεχοσλοβακία δρομέας μεγάλων αποστάσεων, άφησε εποχή με το στυλ του κάνοντας άπαντες να νομίζουν ότι είναι έτοιμος να καταρρεύσει ενώ εκείνος… κατάπινε τα μέτρα. Κατέκτησε τρία χρυσά στους Ολυμπιακούς του Ελσίνκι το 1952 (5.000μ., 10.000μ και Μαραθώνιο), ενώ δύο χρόνια αργότερα έγινε ο πρώτος δρομέας στην ιστορία που έσπασε το φράγμα των 29 λεπτών στα 10.000 μέτρα.
Το 2013, 13 χρόνια μετά τον θάνατό του, ανακηρύχθηκε από το περιοδικό Runner’s World Magazine ως ο «Κορυφαίος Δρομέας όλων των Εποχών» και έναν χρόνο αργότερα, η σύζυγός του Ντάνα, Ολυμπιονίκης και Παγκόσμια πρωταθλήτρια ακοντισμού, παρέδωσε στο Μουσείο, μέσω του τότε δημάρχου Ιορδάνη Λουίζου, ένα χειροποίητο κύπελλο σχεδιασμένο από τον Ζάτοπεκ με τα ιδιόχειρα συμβολικά σκίτσα τους και τις υπογραφές τους.
Το σήμερα και το μέλλον του Μουσείου
Είκοσι ένα χρόνια μετά τα εγκαίνιά του, το Μουσείο Μαραθωνίου Δρόμου συνεχίζει να «μεγαλώνει», να ταξιδεύει τη φήμη του όλο και πιο μακριά και να γίνεται συνώνυμο του πιο ιστορικού αγωνίσμαστος δρόμου.
Η επί σειρά ετών αλληλογραφία με οργανωτικές επιτροπές πόλεων που διοργανώνουν Μαραθωνίους, έχουν φέρει στον Μαραθώνα εκθέματα, φωτογραφίες και μετάλλια από διάφορα μέρη του κόσμου, από την Αίγυπτο και τον Ισημερινό, μέχρι τη Βοστώνη και το Λονδίνο. Παράλληλα, οι επαφές με πρεσβείες χωρών, έχουν γίνει αιτία να το επισκέπτονται σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες.
Σχολεία και φοιτητές από διάφορες χώρες του εξωτερικού, έρχονται στην Ελλάδα μόνο και μόνο για να θαυμάσουν τα εκθέματα, ενώ ο αριθμός των επισκεπτών έχει σταθερά ανοδική πορεία τα τελευταία χρόνια και σημαντικό ρόλο σε αυτό έχει παίξει και η συνεργασία με την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Ανατολικής Αττικής, καθώς χιλιάδες μαθητές παρακολουθούν στον χώρο του Μουσείου το πρόγραμμα Ψάξε και Βρες.
Οι συνεργασίες με ΣΕΓΑΣ, Σύλλογο Ελλήνων Ένωση Ξενοδόχων, Ομοσπονδία Μεταμοσχευμένων, Διεθνές Κέντρο Ολυμπιακής Εκεχειρίας, Εθνική Ολυμπιακή Ακαδημία μαρτυρούν, με τη σειρά τους, το κύρος που έχει αποκτήσει.
«Μεγάλη τιμή για τον Μαραθώνα»
«Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο καθολικής αναγνώρισης για το έργο που επιτελείται, αλλά αυτό δεν μας αφήνει να εφυσηχάσουμε. Ισχύει το ακριβώς αντίθετο, θέλουμε να πάμε το Μουσείο ένα βήμα πιο μακριά», λέει στη MP η Ειρήνη Σπανού, που το 2011 τοποθετήθηκε στη θέση της υπεύθυνης από τον Ιορδάνη Λουίζο.
«Ήδη, με πρωτοβουλία του νυν δημάρχου Στέργιου Τσίρκα, γίνονται ενέργειες για την ψηφιοποίηση των εκθεμάτων και αρχιτεκτονική μελέτη για την επέκτασή του ή ακόμα και για τη δημιουργία ενός νέου Μουσείου στην Αφετηρία Μαραθωνίου Δρόμου.
Στόχος μας είναι όποιος έρχεται εδώ να κάνει τη σύνδεση και να νιώθει ότι τρέχει στα βήματα του Αθηναίου οπλίτη. Και όνειρό μας, όταν κάποιος σκέφτεται το Μαραθώνιο, να τον συνδυάζει με τη γενέτειρα πόλη του. Αποτελεί μεγάλη τιμή για τον Μαραθώνα ότι φιλοξενεί έναν χώρο με τόσο σπάνια εκθέματα, τα οποία δεν μπορεί κανείς από τους δωρητές να διεκδικήσει πίσω χάρη στο περιουσιολόγιο που καθιερώθηκε το 2012».
«Το σπίτι κάθε Μαραθωνοδρόμου»
Κοινωνός της επιθυμίας για περαιτέρω ανάπτυξη αυτού του χώρου είναι και ο Βλάσης Καραβασίλης, ο οποίος εδώ και λίγο καιρό κατέχει τη θέση του άμισθου ειδικού συμβούλου του δήμου για θέματα Μαραθωνίου Δρόμου.
«Κάθε αναφορά στο Μουσείο μου προκαλεί συγκίνηση γιατί πολλοί άνθρωποι κάναμε εθελοντικά μεγάλο αγώνα για να το φέρουμε εδώ που βρίσκεται σήμερα. Αυτός ο χώρος είναι το ‘σπίτι’ κάθε Μαραθωνοδρόμου, κάθε αθλητή και αθλήτριας που έχει τρέξει Μαραθώνιο. Είτε έγραψε ιστορία, είτε απλώς συμμετείχε και έζησε αυτή την ανεπανάληπτη εμπειρία.
Η περιοχή μας έχει την τιμή να φιλοξενεί έναν χώρο που προσφέρει παράλληλα και πολιτισμό χάρη στις εκδηλώσεις και τις δράσεις που γίνονται στον Μαραθώνα. Είναι χρέος μας να προφυλάξουμε και να αναπτύξουμε το Μουσείο, να το προβάλλουμε ακόμα περισσότερο και προσωπικά θα συνεχίσω να συμβάλω προς αυτή την κατεύθυνση».
