Η 19χρονη Δήμητρα Καψάλη από τον Προβάλινθο με την οπτική αναπηρία κι όλοι οι υπόλοιποι που κάνουμε ότι δεν βλέπουμε τα ΑμεΑ – Γιατί ένας άνθρωπος με πρόβλημα στην όραση δεν μπορεί να ζήσει στη Νέα Μάκρη
Γράφει ο Κώστας Ζοργιός
Στα δικά της μάτια, ο δικός μας «φυσιολογικός» κόσμος μοιάζει αλλόκοτος. Στα δικά μας μάτια, ο κόσμος μας όχι μόνο φυσιολογικός δεν μοιάζει, αλλά είναι τρομακτικά αποξενωτικός, ανεξήγητα μη συμπεριληπτικός, απίστευτα φοβικός με ό,τι δεν ταιριάζει στα δικά του στερεότυπα. Δεν χρειάστηκε παρά μία σύντομη κουβέντα μαζί της και μια απλή βόλτα στη Νέα Μάκρη για να το διαπιστώσουμε. Ή πιο σωστά, να το επιβεβαιώσουμε.
Η Δήμητρα Καψάλη είναι 19 ετών, κόρη του καθηγητή Μουσικής Πέτρου Καψάλη και της Σοφίας Τσάμη, υποψήφιας στις δημοτικές εκλογές με την παράταξη του Στέργιου Τσίρκα, μιας συντοπίτισσας που έχει συνεισφέρει τα μέγιστα για τον αποχαρακτηρισμό του Προβάλινθου από δασική περιοχή.
Γεννήθηκε στο Γαλάτσι τον Αύγουστο του 2005, πέντε χρόνια μετά την αδελφή της Ισιδώρα και από παιδάκι ερχόταν στην περιοχή για καλοκαιρινές διακοπές, για Πάσχα και Χριστούγεννα και πολλές φορές έμενε εδώ περισσότερο από ό,τι ένας παραθεριστής. Τόσο, για να νιώθει τον Προβάλινθο και τη Νέα Μάκρη σπίτι της.
Η ιστορία της δεν είναι μια ιστορία προσωπικού θριάμβου ή λόγος για να αποθεώσει κάποιος όσα έχει καταφέρει. Αποτελεί όμως μάθημα. Θα καταλάβετε στη συνέχεια γιατί κανένα ΑμεΑ δεν θέλει και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται έτσι.
Η αναπηρία και η συντριβή της
Η Δήμητρα γεννήθηκε με αλφισμό ή αλμπινισμό, όπως είναι γνωστότερος και ένα σοβαρό πρόβλημα στην όραση, που, από παιδί, μετέτρεψε την καθημερινότητά της και τις απλές δραστηριότητες, σε έναν διαρκή αγώνα. Πάσχει από την ηλικία των έξι εβδομάδων από κληρονομικό νυσταγμό. Η κίνηση του ματιού της δεν είναι η συνηθισμένη και η κόρη της δεν εστιάζει, αλλά πηγαινοέρχεται αριστερά-δεξιά.
Δεν βλέπει μακριά, δεν μπορεί να διαβάσει μια κανονική γραμματοσειρά παρά μόνο αν τα γράμματα είναι αρκετά μεγεθυμένα, ζορίζεται με τα μηνύματα στο κινητό της, δεν θα σε γνωρίσει αν σε δει στα δύο μέτρα και ας συστηθήκατε ο ένας στον άλλον πριν πέντε λεπτά, ενώ έχει και φωτοφοβία.
«Για μένα είναι αλλόκοτο πώς λειτουργείτε όλοι οι υπόλοιποι. Γιατί όσο κι αν δυσκολεύτηκα, έχω μάθει να ζω και να πορεύομαι παρέα με αυτή την οπτική αναπηρία».
Όταν η Δήμητρα λέει στη Marathon Press «πορεύομαι», εννοεί ότι έχει κάνει στα 19 της πολύ περισσότερα από όσα εσύ κι εγώ σε διπλάσια ή τριπλάσια χρόνια. Η αναπηρία της δεν αποτέλεσε τροχοπέδη, ίσα ίσα, η Δήμητρα την συνέτριψε.
Έμαθε κιθάρα χάρη στον πατέρα της, έμαθε πιάνο και ταμπουρά στο μουσικό σχολείο όπου φοίτησε, ασχολείται επαγγελματικά με το τσέλο εδώ και επτά χρόνια, τραγουδά σε συναυλίες. Σπουδάζει Μουσικολογία στο τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ και θέλει τελειώνοντας να μετακομίσει για μεταπτυχιακό στην Αυστρία, ενώ μιλά άπταιστα αγγλικά και γερμανικά και στο παρελθόν ήταν μέλος της χορωδίας Rosarte.
Αυτό που δεν μπορεί να κάνει είναι να οδηγήσει «αλλά είναι το μόνο, γιατί δεν επιτρέπω στη μειωμένη μου όραση να με περιορίσει σε τίποτα».
Τα απλά καθημερινά προβλήματα
Ενώ, λοιπόν, η Δήμητρα έχει βρει τρόπους και λύσεις για τα πάντα, εκεί που δεν μπορεί να βρει είναι για ζητήματα που θα έπρεπε να είναι ήδη λυμένα.
«Η μεγαλύτερή μου δυσκολία έχει να κάνει με τη μετακίνηση, ειδικά το πρωί, όταν πέφτει ο ήλιος πάνω στο φανάρι, αλλά και το βράδυ λόγω του σκοταδιού. Μπορώ να σας πω ότι είναι πολύ ευκολότερο να βγω βόλτα στο Σύνταγμα, που επικρατεί χάος από ΙΧ από ό,τι στη Νέα Μάκρη τον χειμώνα, με πολύ περιορισμένη κίνηση. Κι αυτό γιατί εδώ δεν υπάρχουν πουθενά χρονομετρητές στα φανάρια που ειδοποιούν κάποιον που δεν μπορεί να δει.
Είναι τρελό σε μια ολόκληρη πόλη και δη παραθεριστική, να μην υπάρχει έστω ένα φανάρι με χρονομετρητή. Ουσιαστικά αυτό που σε κάποιους φαντάζει ως “λεπτομέρεια” εμένα με αναγκάζει να εξαρτώμαι από τρίτους για να περάσω τη Μαραθώνος και να πάω για ένα μπάνιο».
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι τα φανάρια με σύστημα χρονομέτρησης που ουσιαστικά ειδοποιούν κάποι@ν οπτικά ανάπηρ@ λειτουργούν στην Αθήνα από το 2015 και υποτίθεται ότι θα επεκτείνονταν σταδιακά και σε διάφορες άλλες περιοχές εντός και εκτός λεκανοπεδίου, αλλά και πόλεις. Η επέκτασή τους, δυστυχώς, γίνεται με απίστευτα βραδείς ρυθμούς.
«Ένα άλλο πρόβλημα που αντιμετωπίζω έχει να κάνει με τα πεζοδρόμια. Εκτός του ότι είναι στενά και σε ορισμένα σημεία της Νέας Μάκρης, ανύπαρκτα, αν θέλω για παράδειγμα να κάνω μια βόλτα προς το κέντρο, θα συναντήσω στον δρόμο ξερόχορτα και κλαδιά που θα με αναγκάσουν να βγω στη λεωφόρο. Κι είναι κάτι τόσο απλό όσο το να μπει ένας άνθρωπος στον κόπο να τα κόψει.
Κάτι που επίσης με δυσκολεύει ενώ θα μπορούσε να λυθεί πολύ εύκολα, είναι ότι δεν βλέπω τους καταλόγους στα εστιατόρια και τις καφετέριες. Με ένα QR code θα μπορούσε να τον σκανάρει ο καθένας και να τον διαβάζει στις δικές του προδιαγραφές. Θα έπρεπε, επίσης να είναι γραμμένος και σε κώδικα Μπράιγ. Όλα αυτά δεν είναι ότι κοστίζουν κάτι τρομερό για να τα κάνεις ως επιχείρηση. Το ζήτημα ξεκινά από το ότι κάποιοι, ακόμα και το 2024, εξακολουθούν να είναι αόρατοι. Κι αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα».
Η αφιλόξενη και μη συμπεριληπτική Νέα Μάκρη
Η ιστορία της Δήμητρας αποτελεί αφορμή για να ανοίξει ένα σημαντικό κεφάλαιο που αφορά στην προσβασιμότητα. Μεγαλωμένη σε μια οικογένεια που την ενθάρρυνε να βγαίνει πάντα μπροστά, η 19χρονη σήμερα φοιτήτρια έδινε μικρές καθημερινές μάχες και έφτασε να κερδίσει και τον πόλεμο.
Η διαφορά της, ωστόσο, με κάποιον που είναι οπτικά ανάπηρος με ολική τύφλωση, είναι ότι βλέπει. Σε αντίθεση με ανθρώπους που δεν βλέπουν και στηρίζουν τη φυσιολογικότητα της ζωής τους στο κρατικό ενδιαφέρον και στην ενσυναίσθηση των υπολοίπων.
Μετά τη συζήτησή μας με τη Δήμητρα και τα όσα και η ίδια μας είπε με βάση την εμπειρία της από τη συναναστροφή με οπτικά ανάπηρους, κάναμε μια βόλτα στη Νέα Μάκρη, θέλοντας να δούμε κάτι πολύ απλό. Πού υπάρχουν οδηγοί όδευσης.
Είναι τα κίτρινα πλακάκια που βοηθούν όσους μετακινούνται πεζή με λευκό μπαστούνι, να ξέρουν πώς προχωρούν στο πεζοδρόμιο.
Πριν ξεκινήσουμε τη βόλτα, αισθανθήκαμε την ανάγκη να απολογηθούμε πρώτα στους ίδιους μας τους εαυτούς που το μάτι μας δεν είναι εκπαιδευμένο, ώστε ήδη να ξέρει τι συμβαίνει στην πόλη του. Μετά τη βόλτα, η απογοήτευση έπιασε ταβάνι.
Στο εμπορικό κέντρο της Νέας Μάκρης, κατά μήκος της Μαραθώνος, δεν υπάρχει πουθενά οδηγός όδευσης ενώ και τα πεζοδρόμια είναι απαγορευτικά μικρά κι επικίνδυνα για να μετακινηθεί κάποιος με λευκό μπαστούνι.
Στην πλατεία Νέας Μάκρης, επίσης δεν υπάρχει κίτρινο πλακάκι. Στους κάθετους, Ελ. Βενιζέλου, Νικολάου Πλαστήρα και Καλαφάτη, επίσης. Στην παραλία, από τον Νηρέα μέχρι το λιμάνι, πουθενά. Το ίδιο και σε όλο τον παραλιακό πεζόδρομο που οδηγεί από την Αύρα στην Αγία Κυριακή, ακόμα και στο Πολιτιστικό Πάρκο, έναν χώρο που αποτελεί το κέντρο όλων των πολιτιστικών εκδηλώσεων.
Σε μια πόλη που εκτός από τους μόνιμους κατοίκους της, φιλοξενεί και χιλιάδες επισκέπτες, δεν υπάρχει παρά μόνο ένα κομμάτι στους δρόμους ενδιαφέροντος, που να εξυπηρετεί οπτικά ανάπηρους ανθρώπους. Έγινε το 2009 επί δημαρχίας Λουίζου και πιάνει από το λιμανάκι της Νέας Μάκρης, έως και λίγο πριν τις ψαροταβέρνες Αργώ και Αύρα. Μέχρι εκεί μπορείς να περπατήσει με λευκό μπαστούνι, μετά πας σπίτι σου. Όχι με συγκοινωνία, γιατί φυσικά δεν γίνεται, έρχονται και σε παίρνουν…
Το 2024, ένα πολυσύχναστο παραθεριστικό μέρος λίγο έξω από την Αθήνα ουσιαστικά αποκλείει τους μόνιμους κατοίκους του και τους επισκέπτες που δεν βλέπουν. Τους αναγκάζει να μείνουν σπίτι γιατί απλά «κανείς δεν τους σκέφτηκε» ή επειδή πριν δεκαετίες τα ΑμεΑ ήταν ακόμα πιο αόρατα από ό,τι είναι σήμερα. Και μεταξύ μας, το ότι δεν έχετε δει ποτέ τυφλό στη Νέα Μάκρη, δεν είναι επειδή δεν υπάρχουν. Αν η πόλη ήταν προσβάσιμη, θα βλέπατε. Είτε μόνιμο κάτοικο, είτε επισκέπτες.
Έρχεται η ανάπλαση
Η Νέα Μάκρη πρόκειται να αλλάξει με το έργο της ολικής ανάπλασης του κέντρου και της παραλίας. Είναι μια τεράστια ευκαιρία να αλλάξουν και τα δεδομένα για τα ΑμεΑ κι αυτό θα γίνει πολύ απλά γιατί τέτοιου είδους έργα δεν στηρίζονται στο πόσο συμπεριληπτικοί είναι αυτοί που τα αναλαμβάνουν, αλλά υπόκεινται σε συγκεκριμένη νομοθεσία.
Αρκεί μια προσβάσιμη Νέα Μάκρη για να αλλάξει η ζωή των ΑμεΑ; Η απάντηση είναι «όχι».
«Ξέρετε, περισσότερο κι από ένα πεζοδρόμιο με οδηγό όδευσης, αυτό που χρειάζομαι είναι ένας συνάνθρωπος που ενδιαφέρεται.
Καλό είναι το κίτρινο πλακάκι για να προχωρήσω με το λευκό μου μπαστούνι, αλλά χάνει όλη του την αξία όταν κάποιος έχει ανεβάσει τη ρόδα του αυτοκινήτου πάνω στο πεζοδρόμιο ή ένας μαγαζάτορας βγάλει έξω μια καρέκλα και με αναγκάσει να αλλάξω πορεία», λέει στη MP ο Χρήστος Κορομηλάς, που παρότι ζει στην Παλλήνη, επισκέπτεται σπάνια τη Νέα Μάκρη γιατί «δεν είναι φιλικό μέρος για τυφλούς ανθρώπους».
Πόσο περίεργο και ειρωνικό να λέει ο κ. Κορομηλάς ότι ήταν καλεσμένος για να βραβευθεί στο Μουσείο Μαραθωνίου Δρόμου, έξω από το οποίο ΔΕΝ υπάρχει οδηγός όδευσης…
Κι επανερχόμαστε σε μια πρόταση κάπου στην αρχή του κειμένου. Κανένα ΑμεΑ δεν θέλει να το αποθεώνεις και να το χαρακτηρίζεις «ήρωα της ζωής» ή να του αφιερώνεις κείμενα για τη «δύναμη της θέλησης». Αυτό που θέλει είναι εσύ να το αντιμετωπίζεις ισότιμα και με ενσυναίσθηση και το κράτος να του παρέχει αυτά που οφείλει να του παρέχει για να ζει όπως όλοι μας.
Τόσο απλό μα δυστυχώς τόσο σύνθετο σε μια χώρα με παντελή έλλειψη παιδείας. Από εκεί πρέπει να το ξαναπιάσουμε…
