Γράφει ο Δημήτρης Βαλής

Σε παγκόσμια κλίμακα, δεν υπήρξε ποτέ άλλο φάρμακο που προκάλεσε μια τραγωδία ανάλογη με εκείνη που προκάλεσε η θαλιδομίδη.

Το σύντομο ιστορικό του φαρμάκου της θαλιδομίδης

Η θαλιδομίδη παρασκευάστηκε στα εργαστήρια της φαρμακευτικής εταιρείας Chemie Grünenthal GmbH (στο Stolberg της Ρηνανίας, στην τότε Δυτική Γερμανία) το 1953, σε μια ερευνητική προσπάθεια παρασκευής ασφαλέστερων υποκατάστατων των βαρβιτουρικών. Η θαλιδομίδη αποδείχθηκε ότι μπορούσε να δράσει ως αντιεμετικό φάρμακο κατά της πρωινής αδιαθεσίας (morning sickness) για εγκύους και ειδικότερα ως καταπραϋντικό και ως ήπιο υπνωτικό κατά της αϋπνίας. Άρχισε να διατίθεται στο εμπόριο από το 1957 σε περίπου 50 χώρες και με τουλάχιστον 40 διαφορετικά εμπορικά ονόματα (Distaval, Contergan, Quictoplex, κ.λπ.) μέχρι το 1961.

Εκείνη την εποχή η νομοθεσία για τα φάρμακα ήταν κατά πολύ πιο “χαλαρή” από τη σημερινή και οι τοξικολογικές και κλινικές δοκιμασίες των φαρμάκων ήταν περιορισμένες. Ιδιαίτερα περιορισμένες ήταν οι δοκιμασίες ως προς την επίδρασή τους σε έμβρυα κατά τους πρώτους μήνες της κύησης, όταν το σώμα ακόμη δεν έχει διαμορφωθεί και τα όργανά τους είναι ακόμη εξαιρετικά ευαίσθητα.

Από το 1956 και μετά άρχισε να αυξάνει ο αριθμός γεννήσεων νεογνών με μικρά και μη ανεπτυγμένα άκρα, μια κατάσταση γνωστή ως φωκομελία (phocomelia), ένα είδος τερατογένεσης κατά την οποία παρατηρείται απευθείας έκφυση των άκρων χεριών από τους ώμους και των άκρων ποδιών από την ισχιακή χώρα. Σύντομα εντοπίστηκε το αίτιο, και αυτό δεν ήταν άλλο παρά η θαλιδομίδη, που λάμβαναν οι έγκυες γυναίκες για να καταπραΰνουν σε κάποιο βαθμό τα φυσιολογικά συμπτώματα που ακολουθούν την κύηση.

Στην περίοδο 1956-1962 υπολογίζεται ότι περίπου 10.000 παιδιά (κυρίως στην Ευρώπη και στον Καναδά) γεννήθηκαν με κάποιο είδος φωκομελίας, αλλά και άλλες ανωμαλίες (τύφλωση, κώφωση). Κανείς δεν γνωρίζει πόσα από τα νεογνά που γεννήθηκαν νεκρά εκείνη την περίοδο, υπήρξαν και αυτά θύματα της θαλιδομίδης. Ιδιαίτερα επικίνδυνη αποδείχθηκε η θαλιδομίδη, όταν οι μητέρες έπαιρναν το φάρμακο κατά την περίοδο των τριών πρώτων μηνών της κύησης, όταν το έμβρυο ήταν εξαιρετικά ευαίσθητο και η θαλιδομίδη απέφραξε τα αγγεία και παρεμπόδιζε έτσι τη ροή του αίματος στα αναπτυσσόμενα άκρα, προκαλώντας την ανεπαρκή έως ανύπαρκτη ανάπτυξή τους.

Αν και το πρώτο παιδί που υπέστη βλάβη από τη θαλιδομίδη (στα αυτιά) γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου του 1956, πέρασαν περίπου 4,5 χρόνια πριν ο Αυστραλός γυναικολόγος McBride από το Σύδνεϋ υποπτευθεί το φάρμακο αυτό ως αίτιο των δυσπλασιών των άκρων και των σπλάχνων τριών παιδιών που είχε δει σε ένα νοσοκομείο (Crown Street Women’s Hospital). Αμέσως, ο McBride έστειλε το ακόλουθο γράμμα στο έγκυρο ιατρικό περιοδικό Lancet, τον Δεκέμβριο του 1961 (McBride WG: “Thalidomide and congenital abnormalities”, Lancet 1961; ii:1358):

Η γερμανική εταιρεία που παρασκεύαζε τη θαλιδομίδη ζήτησε με καθυστέρηση 50 ετών συγγνώμη από τα χιλιάδες παιδιά που γεννήθηκαν με δυσμορφίες και προβλήματα υγείας εξαιτίας της χρήσης της ουσίας αυτής από τις μητέρες τους…

Ωστόσο υπάρχουν συντριπτικές έμμεσες αποδείξεις ότι η θαλιδομίδη ήταν ένα δοκιμαστικό φάρμακο που δόθηκε από τους ναζί ως αντίδοτο στις νευρικές βλάβες που προκαλεί το φυσικό αέριο.

Κοινός τόπος επιχειρηματιών και επιστημόνων αποτέλεσαν τα πειράματα σε αιχμαλώτους πολέμου, καθ’ όλη τη διάρκεια του Β’  παγκοσμίου πολέμου σε στρατόπεδα της Γερμανίας.

 

Προηγούμενο άρθροΟ Πρόεδρος του Ισραήλ στον Μαραθώνα
Επόμενο άρθροΗ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ- «Η αλήθεια δεν είναι πάντα λυτρωτική»